رعایت ایمنی در کار با دستگاه تزریق پلاستیک، مانع حوادثی چون سوختگی، له‌شدگی و برق‌گرفتگی می‌شود و بهره‌وری تولید را افزایش می‌دهد.
صنعت پلاستیک‌سازی یکی از پررونق‌ترین صنایع تولیدی در جهان است. کار با دستگاه تزریق پلاستیک یکی از مهم‌ترین فرآیندها در صنایع تولیدی است. این دستگاه‌ها با وجود کارایی بالا و نقش کلیدی در تولید انواع قطعات پلاستیکی، دارای خطرات و ریسک‌هایی هستند که بی‌توجهی به آن‌ها می‌تواند موجب آسیب‌های جانی و مالی شود. رعایت دستورالعمل‌های ایمنی از بروز خسارت‌های جانی و مالی جلوگیری می‌کند و باعث افزایش بهره‌وری و طول عمر دستگاه می‌شود. آشنایی با مهم‌ترین نکات ایمنی در کار با دستگاه تزریق پلاستیک، برای تمامی اپراتورها و مدیران خطوط تولید، امری ضروری است. در ادامه به مهم‌ترین نکات ایمنی در این زمینه می‌پردازیم :
شرکت به‌پلاست با تخصص در تولید قطعات خاص پلاستیکی، راهکارهای نوین و باکیفیتی برای صنایع مختلف ارائه می‌دهد.
نحوه کار با دستگاه تزریق پلاستیک
دستگاه تزریق پلاستیک برای تولید انواع قطعات پلاستیکی با شکل و ابعاد متفاوت به کار می‌رود. روند کار این دستگاه به صورت مرحله‌ای انجام می‌شود:
۱. ذوب مواد پلاستیکی
مواد اولیه پلاستیک بیشتر به صورت گرانول (دانه‌های ریز) هستند، ابتدا داخل قیف دستگاه ریخته می‌شوند. این قیف وظیفه دارد مواد را به‌طور یکنواخت به داخل سیلندر هدایت کند. در داخل سیلندر، یک پیچ مارپیچی (ماردون) قرار دارد که مواد را به جلو حرکت می‌دهد. همزمان، المنت‌های حرارتی (هیترها) دور سیلندر نصب شده‌اند که دما را به‌تدریج بالا می‌برند تا مواد از حالت جامد به حالت مذاب تبدیل شوند. تنظیم دقیق دما در این بخش بسیار مهم است، زیرا اگر حرارت کم باشد پلاستیک کامل ذوب نمی‌شود و اگر زیاد باشد، باعث تخریب مواد خواهد شد.
۲. تزریق مواد مذاب به قالب
وقتی پلاستیک به حالت مذاب رسید، نازل دستگاه که در جلوی ماردون قرار دارد، مواد را با فشار بالا به داخل قالب تزریق می‌کند. فشار تزریق توسط سیستم هیدرولیک موتور تنظیم می‌شود. قالب تزریق از دو قسمت اصلی تشکیل شده است:
• بخش ثابت که به دستگاه متصل است.
• بخش متحرک که توسط گیره‌ها باز و بسته می‌شود.
مواد مذاب وارد حفره‌های قالب شده و تمام فضای خالی آن را پر می‌کنند. در این مرحله فشار و سرعت تزریق اهمیت زیادی دارد تا قطعه بدون حباب یا نقص پر شود.
۳. خنک‌کاری و شکل‌دهی
پس از پر شدن قالب، مرحله خنک‌کاری آغاز می‌شود. در اطراف قالب کانال‌هایی تعبیه شده که آب یا روغن خنک‌کننده در آن جریان دارد. این سیستم کمک می‌کند تا مواد مذاب سریع‌تر دمای خود را از دست بدهند و سخت شوند. کیفیت خنک‌کاری روی ظاهر و استحکام قطعه اثر زیادی دارد. اگر خنک‌کاری درست انجام نشود، قطعه دچار تغییر شکل (تاب برداشتن) یا ترک‌های سطحی می‌شود.
۴. باز شدن قالب و خروج قطعه
وقتی مواد به اندازه کافی سرد و سخت شدند، سیستم گیره دستگاه قالب را باز می‌کند. در این مرحله، اجکتورها یا میله‌های پران فعال می‌شوند و قطعه را از قالب بیرون می‌رانند. خروج قطعه باید با دقت انجام شود، زیرا فشار زیاد یا سرعت نامناسب می‌تواند باعث شکستن یا آسیب دیدن قطعه شود.
۵. تکرار چرخه تولید
پس از خروج قطعه، قالب دوباره بسته می‌شود و چرخه از مرحله تزریق مجدد آغاز می‌شود. این فرآیند به صورت مداوم تکرار می‌شود و امکان تولید انبوه قطعات پلاستیکی مشابه را فراهم می‌کند. دستگاه‌های تزریق پلاستیک مدرن معمولاً دارای سیستم کنترل هوشمند هستند که دما، فشار، زمان تزریق و خنک‌کاری را به‌طور دقیق تنظیم می‌کنند تا کیفیت تولید بالا برود.
خطرات احتمالی دستگاه تزریق پلاستیک
کار با دستگاه تزریق پلاستیک علاوه بر مزایای فراوان، دارای خطراتی است که در صورت بی‌احتیاطی می‌توانند خسارت‌های جدی جانی و مالی به همراه داشته باشند. شناخت این خطرات، اولین گام در پیشگیری و رعایت اصول ایمنی در محیط کار است.
۱. خطرات حرارتی
یکی از شایع‌ترین خطرات هنگام کار با دستگاه تزریق پلاستیک، سوختگی ناشی از حرارت بالای سیلندر و نازل است. این بخش‌ها معمولاً دمایی بالاتر از ۲۵۰ درجه سانتی‌گراد دارند و حتی یک تماس کوتاه با آن‌ها می‌تواند منجر به سوختگی‌های جدی شود. در صورت نشت مواد مذاب یا پاشش پلاستیک داغ، خطر سوختگی برای اپراتور چند برابر می‌شود. استفاده از دستکش نسوز، عینک ایمنی و رعایت فاصله مناسب هنگام کار، برای جلوگیری از آسیب‌های حرارتی ضروری است.
۲. خطرات مکانیکی
بخش‌های متحرک دستگاه مانند گیره‌ها و اجکتورها، خطرات مکانیکی زیادی ایجاد می‌کنند. هنگام باز و بسته شدن گیره‌ها، اگر دست یا هر وسیله‌ای در بین قالب قرار بگیرد، امکان له‌شدگی یا آسیب شدید وجود دارد. اجکتورها که وظیفه بیرون انداختن قطعه را دارند، در صورت عملکرد ناگهانی می‌توانند اپراتور را دچار آسیب کنند. چرخ‌دنده‌ها و تسمه‌های دستگاه هم در صورت بی‌احتیاطی، احتمال گیر افتادن لباس یا دست کارگر را افزایش می دهند.
۳. خطرات هیدرولیکی
دستگاه‌های تزریق پلاستیک به کمک سیستم هیدرولیکی با فشار بالا کار می‌کنند. این فشار قوی باعث حرکت سریع اجزای دستگاه می‌شود که اگر کنترل مناسبی وجود نداشته باشد، خطرناک است. ترکیدن شلنگ هیدرولیک یا نشتی روغن داغ علاوه بر ایجاد سوختگی، می‌تواند منجر به لغزندگی محیط و حوادث جانبی شود. تغییر ناگهانی فشار ممکن است باعث حرکت غیرمنتظره گیره‌ها یا ماردون شود که خطر جانی به همراه دارد.
۴. خطرات الکتریکی
دستگاه تزریق پلاستیک با برق سه‌فاز کار می‌کند و خطر برق‌گرفتگی همیشه وجود دارد. هرگونه نقص در سیم‌کشی، عدم عایق‌بندی صحیح کابل‌ها یا رطوبت در محیط می‌تواند زمینه‌ساز حادثه شود. تابلو برق دستگاه نیز اگر به‌درستی ایمن‌سازی نشده باشد، خطر بالایی برای اپراتورها دارد. رعایت نکات ایمنی الکتریکی، بررسی منظم سیم‌ها و استفاده از کفش ایمنی عایق‌دار از مواردی است که می‌تواند این خطرات را کاهش دهد.
۵. خطرات ناشی از مواد شیمیایی
برخی از مواد پلاستیکی هنگام ذوب شدن، بخارات سمی و گازهای خطرناک آزاد می‌کنند. تنفس این بخارات در طولانی‌مدت مشکلات تنفسی، سردرد یا حتی بیماری‌های جدی‌تر را ایجاد می کند. تماس مستقیم با مواد خام یا پلاستیک مذاب نیز می‌تواند موجب حساسیت پوستی یا التهاب شود. به همین دلیل وجود سیستم تهویه مناسب در سالن تولید و استفاده از ماسک‌های فیلتردار برای اپراتورها ضروری است.
۶. خطرات انسانی (خطای اپراتور)
بخش بزرگی از حوادث مربوط به دستگاه تزریق پلاستیک ناشی از خطای انسانی است. اپراتورهایی که آموزش کافی ندیده‌اند یا نسبت به دستورالعمل‌های ایمنی بی‌توجه هستند، بیشتر در معرض خطر قرار دارند. خستگی، عجله در کار و دستکاری دستگاه هنگام روشن بودن، عواملی هستند که می‌توانند یک حادثه ساده را به یک سانحه جدی تبدیل کنند. به همین دلیل آموزش مداوم، رعایت اصول ایمنی و داشتن نظارت مدیریتی، اهمیت بسیار زیادی دارد.
بیشتر بدانید : آیا ضایعات دوک پلاستیکی قابلیت استفاده مجدد دارند؟
نکات ایمنی فردی کار با دستگاه تزریق پلاستیک
رعایت نکات ایمنی فردی هنگام کار با دستگاه تزریق پلاستیک اهمیت بسیار زیادی دارد. یکی از مهم‌ترین اقدامات، استفاده از تجهیزات حفاظت فردی مانند دستکش نسوز، عینک ایمنی، کفش کار و لباس کار مناسب است. اپراتور باید همیشه فاصله ایمن خود را با بخش‌های داغ دستگاه مانند سیلندر و نازل حفظ کند، زیرا تماس ناگهانی با این قسمت‌ها می‌تواند موجب سوختگی‌های شدید شود. در زمان باز و بسته شدن قالب نیز باید دقت زیادی انجام داد، زیرا قرار گرفتن دست یا ابزار در بین قالب هنگام کار دستگاه خطر له‌شدگی جدی به همراه دارد. اپراتور هرگز نباید سیستم‌های برقی و هیدرولیکی دستگاه را بدون دانش کافی دستکاری کند، این بخش‌ها به دلیل فشار و ولتاژ بالا بسیار خطرناک هستند و تعمیر آن‌ها تنها باید توسط افراد متخصص انجام شود.
تمرکز و هوشیاری اپراتور نیز عامل مهمی در حفظ ایمنی است. خستگی، بی‌دقتی یا سرگرم شدن به کارهای جانبی مانند استفاده از تلفن همراه در حین کار می‌تواند منجر به بروز حوادث شود. به همین دلیل آموزش‌های مستمر در زمینه آشنایی با دستگاه و رعایت دستورالعمل‌های ایمنی برای تمامی کارکنان ضروری است.
نکات ویژه در شرایط اضطراری
در شرایط اضطراری هنگام کار با دستگاه تزریق پلاستیک، مهم‌ترین اقدام خاموش کردن سریع دستگاه و قطع برق اصلی است. در صورت بروز حوادثی مانند سوختگی، نشت روغن یا برق‌گرفتگی، اپراتور باید فوراً محیط را ترک کرده و از تماس مستقیم با منبع خطر خودداری کند. اطلاع‌رسانی سریع به مسئول ایمنی و استفاده از جعبه کمک‌های اولیه تا رسیدن تیم امداد از دیگر اقدامات ضروری است. آموزش و تمرین دوره‌ای نیز کمک می‌کند کارکنان در مواقع بحران واکنش درست و سریع داشته باشند.
چک لیست ایمنی دستگاه تزریق پلاستیک
پیش از شروع کار با دستگاه تزریق پلاستیک، لازم است اپراتور مطمئن شود همه موارد ایمنی رعایت شده است :
• بررسی سلامت سیم‌کشی برق و تابلو کنترل
• کنترل نشتی شلنگ‌ها و فشار سیستم هیدرولیک
• اطمینان از عملکرد صحیح سیستم خنک‌کننده قالب
• چک کردن سلامت قالب و گیره‌ها قبل از شروع کار
• استفاده کامل از تجهیزات حفاظت فردی (دستکش نسوز، عینک ایمنی، کفش کار و لباس مناسب)
• اطمینان از سالم بودن و در دسترس بودن کلید قطع اضطراری
• خالی بودن اطراف دستگاه از ابزار، اشیای اضافی و افراد غیرمرتبط
• خاموش کردن دستگاه و ایمن‌سازی محیط پس از پایان کار
سخن پایانی
رعایت ایمنی در کار با دستگاه تزریق پلاستیک شامل استفاده از تجهیزات حفاظت فردی، پرهیز از تماس با بخش‌های داغ، دقت هنگام باز و بسته شدن قالب، خودداری از دستکاری سیستم‌های برقی و هیدرولیکی، توجه به بخارات و مواد شیمیایی، و حفظ تمرکز و آموزش مستمر اپراتورها است. اجرای این نکات ساده می‌تواند از بیشتر حوادث و خسارت‌های جانی و مالی جلوگیری کند.
تولیدی به‌پلاست با تمرکز بر تولید قطعات یدکی پلاستیکی نساجی و قطعات خاص صنعتی، انواع دوک و بوبین پلاستیکی، غلطک شیاردار ریسندگی و شانل را عرضه کرده و با ارائه قطعات سفارشی، نیازهای تخصصی صنعت نساجی را با کیفیت بالا تأمین می‌کند.
نظر شما: